Orhan Keskinsoy: Araştırma/İnceleme:

Son zamanlarda Can Dündar’ın Hilton ile ilgili bir yazısı dolaşıyor piyasada. Orada Zsa Zsa Gabor’un etkisiyle açıldığı anlatılıyor özet olarak.

            Küçük bir notu da ekleyerek, asıl konuya geçelim. Zsa Zsa Gabor, Burhan Belge’nin kanatları altındayken, Mustafa Kemal’le tanışır. Burhan’ı bırakır. Denir ki, Murat Belge’nin Atatürk düşmanlığı buradan gelmektedir… Neyse ben duyduğumu yazdım.

            Zamanın muhabirleri, zaman içinde gazetelerinde yönetici olmuşlardır. Bunların içinde, Abdi İpekçi, Necati zincirkıran, Hıfzı Topuz, İzzet Sedes, Metin Toker ve Kayhan Sağlamer vardır.

            Bir özel not daha yazayım. Kayhan Sağlamer’in  bende ayrı bir yeri vardır. Türk Mafyası’nı ilk yazan adamdır. (Türk Mafyası 1977 ilk baskısı) Uğur mumcu, onun izini takip eden yazardır…

            Beyoğlu muhabirlerinin haber kaynakları başlangıçta Çiçek palas, Sirkeci ve Meserret Otelleridir. Bunlara sonradan Tokatlıyan, Park Otel, Londra Oteli, Bristol, Pera Palas, Degüstasyon, Rejans, Markiz ile Asmalımescit’teki meyhaneciler eklenir.

            Ancak, Beyoğlu muhabirliği için İstanbul’da beş yıldızlı HİLTON OTELİ’nin açılması bir milat sayılabilir. Küçük Amerika olma hayali belki de buradan başladı!

            Hilton, 1955 yılında İstanbul’da açılır. Basın mensupları, otelin ilk müdavimleridir. Zaten haber de oradadır. Otel yönetimi de, açılış gününden itibaren bir basın bürosu kurmuş ve Beyoğlu muhabirlerini burada ağırlamıştır.

            Görüldüğü gibi Hilton Atatürk’ün ölümünden 17 yıl sonra açılmıştır. Zsa Zsa Gabor’un ricası falan söz konusu değildir.

            Bu ABD emperyalizminin Türkiye’ye yerleşmesinin bir devamıdır. Kore’den bir iki yıl sonradır…

            Hilton’a devam edelim…

            Gösterişli açılışın en sansasyonel yanı, Beyoğlu muhabirlerinden İlhan Demirel’in  nam-ı diğer Piç İlhan’ın çektiği, Hollywood yıldızı Terry Moore’yi iç çamaşırıyla gösteren fotoğraftır. Milliyet gazetesinin ilk sayfasında yer bulur bu haber. Hilton ailesinin öfkesi ve Moore’un sinir krizi geçirmesi günlerce konuşulur…

            Hilton Oteli’nin açılışı, ülkenin yeni bir dünyanın eşiğine geldiğinin de göstergesi olarak okunur basında. Buna sevinen de vardır, eleştiren de…

            Zamanın İstanbul valisi (mini mini vali) Fahrettin Kerim Gökay şöyle demiştir: ”Bugün Türkiye’nin ayı ve güneşi ile Amerika’nın yıldızları bir arada bulunuyor. Eski dünya yeni dünyayı kucaklıyor…”

            Eleştirenlerden ise başta Şevket Rado vardır. Onun eleştirisi elit kesime hitap edecek olmasıdır. Ama eleştirisinin devamında, çoğalması gerektiğini de söyler (belki o zamanlar kendi gidemiyordu!)

            İster eleştirilsin, isterse övülsün Hilton’un İstanbul’daki varlığı belki de bir dönüşüm başlatmıştır. Belki de İstanbul’un silueti (karaltısı) bu otelden sonra değişmiştir. Hatta öyle bir değişim ki. Bakın Muammer Karaca 3 temmuz 1955’te neler diyor “…Bütün malzemesini Avrupa’dan getirttim ağabey. Döner sahnesi ile akustiği ile erkondişini ( ozamanlar klima yok daha. Havalandırma var.) ile döşemelerinin hususiyeti ile tiyatromun Türkiye’de eşi yoktur. Artist odaları bugünkü Hilton Oteli’nin bütün konforunu ihtiva eder….”

            Burada  tarihsel bir kinayeyi anlatmak istiyorum;

                        ULUCANLAR CEZAEVİ’NE NEDEN HİLTON DENİLMİŞTİR?

            Yazımızın başında anlatmıştık. Hilton gazetecilerin karargahıydı. Zamanın DP (Demokrat Parti) iktidarı  muhalif gazetecileri Ankara Ulucanlar cezaevine atıyordu. (Şimdi Silivri’ye atıyorlar) Öyle bir zaman geldi ki, içerideki gazeteciler, dışarıdakilerden fazla oldu! O nedenle buranın adı Ankara Hilton! Olarak kaldı!

                        HİLTON’DAN SONRA NELER NELER OLDU?

            Sadece oteller değil, artık gemi turları, Avrupa turları başlamıştır. Zamanın Akşam gazetesi foto muhabiri Meftun Olgaç, Avrupa seyahatlerinde Ankara Vapuru’nun fabrikatörleri ile aileleri, film yıldızları, sosyete mensupları ve benzer popüler figürlerden oluşan yolcuların magazin haberlerini verir.

            Şimdi, gelelim asıl konuya;

            Menderes’in İstanbul’dan başlattığı imar faaliyetlerinin de sembolüdür Hilton. KİM dergisi Hiltonculuk  olarak nitelendirdiği  Menderes’in imar faaliyetlerini mimaride orijinalliği ve yerliliği tasfiye eden girişimler olarak görür. Mimar Şevki Vanlı, 28 Kasım 1958’deki yazısında dergi adına bu faaliyetlerinin ayrıntılı eleştirisini yapar.

            Ellilerden söz ederken, mutlaka sözü edilmesi gereken imar hareketleri büyük şehirlerin, özellikle de İstanbul’un çehresini geri dönüşsüz biçimde değiştirdiğidir. Hilton Oteli ve devamında Belediye Sarayı’nın yapılması ve kullanıma açılmasıyla hareketlenen imar hareketleri, Başbakan Adnan Menderes’in ve dolayısıyla DP iktidarının ana davalarından biridir. (70 yılı aşkın sürede bir şey değişmemiş!) İmar programının İstanbul’un ikinci kez Fethi olacağını ilan eden Menderes, şehrin dini dokusunun ve Osmanlı mimarının öne çıkacağını söyler… Zamanın gazetecileri, Menderes’in dindar ve muhafazakar kesimi memnun etmesi üzerine siyaset yaptığını yazarlar…

            Tabii bunların sonucu olarak, köyden-kente göç başlayacaktır. (uzun bir konu. Ucuz iş gücü falan.) Hatta bu imar hareketlenmeleri ve orta sınıfın zuhur edişi ile ilgili Halide Edip Adıvar, Akile Hanım Sokağı romanını yazar. Romanda kır ile kentin. Doğu ile Batı’nın karşılaşmasına dair izler görülür…

            Tabii bu yapılanları öven gazete ve gazeteciler de vardır. Son Havadis gibi …Onlar başka yerden vurmaya çalışırlar. Cumhuriyet’in kurucu kadrosunun, Ankara’ya çok önem verdikleri için, İstanbul’u ihmal ettikleri üzerinedir. Onlara göre; İstanbul’un trafiği, belediye hizmetlerinin yetersizliği, susuzluk, toplu taşımadaki sorunlar vb. gibi hepsi imar ile çözülecektir. (Nereden nereye niçin, nasıl geldik belli değil mi?)

            Ancak, zamanın muhalifleri durumu görmektedir. Gelecek tehlikeyi haber verirler adeta…

            “…Ekmekler Nasıl Düzelir? Ve benzeri sorulara yanıt aranır. Yeni İstanbul gazetesinde, pahalılık, karaborsa, mal arzının yetersizliği gibi…

            Ucuz iş gücü ve inşaat diyerek, insanlar daha berbat bir duruma düşer. Aslında bundan sonra Köyden Şehre göçü yazmak iyi olacak. Bakalım.

            Bir Hilton haberinden nereye geldik.

            Sonuç olarak, Zsa Zsa Gabor’un Konrad’a ricasıyla açılmış bir otel yoktur. Hilton bir kapitalist teşebbüstür. Türkiye’yi Küçük Amerika yapma girişimidir. Yani duygusal değildir.